Aslında hedefler, hepimizin hayatında önemli bir yere sahiptir. Belirlediğimiz ya da bizim için belirlenmiş hedefler varsa bu hedeflere ulaşmak için hayatımız boyunca mücadele ederiz. Bu mücadele sonucunda ya hedefimizi gerçekleştiririz ya da uzağında kalırız. Gerek iş hayatında gerekse bireysel yaşantımızda seviye yükseltmek, standartlarımızı yukarıya çıkarmak için birçok uğraşlar veririz. Bir işletmenin hedefi, daha fazla ciro ve kar elde etmek, ürün maliyetlerini düşürmek, müşterilerine en iyi ürün ya da servis sunabilmek, bir bireyin hedefi ise kariyerinde daha üst pozisyonlara yükselmek, bir ev sahibi olmak, yabancı dil öğrenmek olabilir.
Ortaya bir hedef koymaktan daha önemlisi “aklı başında” bir hedef koymaktır. Yukarıda verilen örnekte olduğu gibi, hedef belirlemekten daha da önemlisi “aklı başında” hedef belirlemektir. Peki aklı başında hedef nasıl olur? Bunun için hedef vermenin altın kuralı olarak belirtilen popüler SMART (akıllı) hedef verme yaklaşımına bir göz atalım. SMART, aşağıdaki açıklamada belirtildiği gibi İngilizce terimlerin baş harfleri ile oluşan ve harflerin birleşmesiyle “akıllı” tanımını ortaya çıkaran bir yaklaşımdır.
- Specific (Belirgin)
- Measurable (Ölçülebilir)
- Achievable (Ulaşılabilir)
- Realistic (Gerçekçi)
- Time-Bound (Zaman Sınırlı)
Bir hedefin “aklı başında” olabilmesi için SMART olması önemlidir. Şayet ortaya konan hedef belirgin, ölçülebilir, ulaşılabilir, gerçekçi ve zamanla sınırlanmış değilse ancak bir temenni, hayal ya da istek olabilir. Hem iş hayatında hem de bireysel yolculuğumuzda çoğu zaman hedefler, hayaller ve istekler birbirine karışır, neyin hedef neyin hayal olduğunun belirleyicisi SMART olup olmadığıdır.
Peki SMART hedef belirlemek neleri ifade ediyor?
Belirli: Hedefler tam olarak açıkça belirlenmiş olmalıdır. Hedefi gerçekleştirmek için performans ortaya koyacak olan tüm paydaşlar tarafından anlaşılması ve belirgin olması hedefin gerçekleşebilmesi için önemlidir. Hedefler net, belirli ve yanlış anlaşılmaya sebep olmayacak şekilde belirlenmelidir. Neyi hedeflediğimizi net olarak ifade etmeliyiz. Bu aşamada hedef ile ilgili detayların da tanımlanmış olması da önem taşımaktadır.
Ölçülebilir: Ortaya koyulan hedefin ölçülebilir olması ve bu ölçümün nasıl yapılabileceği hedef belirlemenin bir diğer önemli konusudur. Ne hedefledik ve sonunda nereye ulaşabildik? Şayet ölçülebilir hedefler belirlemişsek hedefe ulaşıp ulaşmadığımız, ulaşılma oranımızın ne olduğu gibi birçok önemli detay açıkça ortaya konup yorumlanabilir. Ölçülebilir hedefler belirlenmediyse nerede olduğumuzu, nereye doğru ilerlediğimizi objektif olarak ölçmek neredeyse imkansızdır.
Ulaşılabilir: Bir hedefin ‘aklı başında’ olabilmesi için bir başka önemli kriter de hedeflerin ulaşılabilir olmasıdır. Hedeflerin zorlayıcı olması tabi ki ortaya konacak performansın yüksek olması için olumlu bir durumdur fakat ulaşılması fazlasıyla zor olan hedefler ortaya konulursa hedefe ulaşmak da bir o kadar zor ve hatta imkânsız olabilir.
Gerçekçi: Belirlenen bir hedefin gerçekçi olabilmesi, gerçekleşme ihtimali taşıması sebebiyle önemli bir motivasyon kaynağıdır. Önemli olan sadece bir hedef belirlemek değil gerçekleştirebilme inancının süreceği bir hedef belirlemektir. Örneğin, bir ürün grubunda gerçekleştirdiğimiz beş yüz bin TL’lik satışı bir sonraki dönemde yani kısa bir süre içinde üç katına yükseltmek kolay olmaz yani gerçekçi olmaz. Seçilen hedefler gerçekçi olmalı. Sahip olduğunuz yetenek ve imkanlarla varabileceğiniz bir hedef olmalı.
Zaman Sınırlı: Hedefler belirlerken bir zaman sınırlamasının içerisinde düşünülmelidir. Ortaya koyduğumuz her hedefin sınırlı bir süresi olmalı bir başlangıç ve bitiş tarihi belirlenmelidir. Asıl olan belirlenen bu süre içerisinde hedefe ulaşabilmektir, zaman sınırlaması olmayan hedefler daha önce de bahsettiğimiz gibi sadece istek ve temenniden ve hatta hayalden öteye gidemez. Ortaya koyacağımız ve hedefe varmak için göstereceğimiz gayret belirlenen zaman aralığında olmalıdır.
“Şirketimde yükselmeyi hedefliyorum” yerine “Şirketimde bölge müdürü olmayı hedefliyorum” şeklinde hedef belirlemek daha doğrudur. (Belirli)
“Bu ay iyi bir satış yapmayı hedefliyorum” yerine “Bu ay 100.000 TL’lik satış yapmayı hedefliyorum” şeklinde hedef belirlemek daha doğru bir hedeftir. (Ölçülebilir)
“Bir ay içinde 20 kilo vermeyi kendime hedef koydum” şeklindeki hedef gerçeklikten epey uzaktır. Daha ulaşılabilir bir hedef olmalıdır. (Ulaşılabilir)
“Bir yıl içinde Türkiye’nin en büyük bayilik ağına ulaşacağız.” gibi bir hedefi gerçeklikten uzaktır. (Gerçekçi)
“Mağaza sayımızı 50’ye çıkartacağız.” gibi bir hedefin, “2023 yılına kadar mağaza sayımızı 50 ye çıkaracağız.” şeklinde belirlenmesi gerekir. (Zamanla Sınırlı)
Kâğıdı kalemi alın sizinle birlikte küçük bir alıştırma yapalım. İşinizle ilgili ya da bireysel olan 4 adet hedef belirleyin ve bu hedeflerin SMART olmasına dikkat edin.
Koray Tekay - Perakende Mağazacılık Eğitmeni