Hayalden Hedefe Giden Yol
Jules Verne’nin en keyifli eserlerinden biri olan “80 Günde Devr-i Alem” bir hayalin nasıl gerçekleştiğini, romanın kahramanlarının türlü maceralar sonrası hedefledikleri bir hayale nasıl ulaştıklarını anlatır. Her zamanki gibi kurgular şaşırtıcı ve düşündürücü, macera ise sürükleyicidir.
Romanın kahramanı Phileas Fogg, varlıklı ve kibar bir İngilizdir. Son derece düzenli, titiz ve dakik bir yaşam tarzı vardır. Evde olmadığı zamanlar günlerini üyesi olduğu “Londra Reform Kulübü”nde geçirmektedir. O günlerde bir banka soyulmuş, her yerde bu konu konuşulmaktadır. Fogg, Kulübe gittiğinde, hararetli konuşmalar sonrası konu banka soygunundan ve hırsızın yakalanmasından her nasılsa dünyanın etrafının seksen günde gezilip gezilemeyeceği tartışmasına dönüşür. Fogg neredeyse olanaksız görünen bu konuda, Kulubün diğer üyelerinden bazılarıyla servetini ortaya koyarak iddiaya girer. İddianın konusuna göre Fogg, dünyanın çevresini havayolu kullanmadan, önceden bir planlama ve ayarlama yapmadan 80 günde dolaşacaktır. Fogg, tek bir aksilik sonucu her şeyini kaybetmesine neden olacak bu olanaksız hayal için, uşağı Paspartu ile yola çıkar.
Fogg’un planı şöyledir: Londra’dan Süveyş’e, oradan Bombay'a, Bombay'dan Kalküta'ya, Kalküta'dan Hong Kong'a ulaşacaktır. Hong Kong'dan Yokohama'ya, oradan da San Francisco'ya geçmeyi planlamaktadır. San Francisco’dan New York'a ve New York'tan Londra'ya yetişecektir. Bu yolculukları tren, gemi ve bazen fil sırtında yapacak, asla hava yolu kullanmayacaktır. Fogg bu yolculuğu 80 günde tamamlayacak şekilde şehirler arası yolculuk günlerini de hesaplamıştır. Her şey yolunda giderse 80 günün sonunda belirlenen saatte Kulüpte olacak ve iddiayı kazanacaktır.
Tüm varsayımlar her şeyin yolunda gideceğine dayanır. Bu gezi planında hiçbir aksaklığa, aksiliğe yer yoktur. Yoktur da, Jules Verne bu… Macerayı daha da heyecanlı kılmak için Fogg’un planlarını bozacak dedektif Fix’i romana dahil ediverir. Fix, tüm yolculuk boyunca Fogg ve uşağının peşindedir. Çünkü Fogg’un bankayı soyan kişi olduğunu düşünmektedir.
Başlarken söylediğim gibi, bu yazımda bana Jules Verne eşlik etsin istedim çünkü hayalleri öyle bir eviriyor ki, birden bire hedeflere, üstelik ulaşılabilir hedeflere dönüştürüyor. Belki bu yüzden O’nun maceralarının bir parçası olmayı seviyoruz.
Türk Dil Kurumu Büyük Sözlük’te hayal “zihinde tasarlanan, canlandırılan ve gerçekleşmesi özlenen şey, imge, hülya” olarak tanımlanıyor. Hedef içinse “yapılması tasarlanan iş, amaç” tanımı yapılmış. Hayal, gerçekleşmesini özlediğimiz bir şey; hedefse, özlediğimiz şeyi tasarlayıp, kararlı bir şekilde çalışarak amaca, sona ulaştırmak. O açıdan “iyi bir hedef hangi özellikleri taşısın ki zihnimizde tasarladığımız imgeler ve özlemler, hedeflerde yerini bulsun?” sorusu önemli.
İyi Bir Hedefin Özellikleri ve Her Özellik İçin Cevaplanması Gereken Bazı Kilit Sorular
Yönetim bilimciler iyi bir hedefin:
1. Belirgin (Specific),
2. Ölçülebilir (Measurable),
3. Eyleme Yönelik (Action-Oriented),
4. Gerçekçi (Realistic),
5. Zamanı Belirgin (Time-Bound)
olması gerektiğini belirtiyorlar. Böylece hedefin gerçekleşmesini adımlar şeklinde takip etmek ve hayata geçirme sürecini daha net görebilmek kolaylaşıyor. İngilizce baş harfleri itibariyle “SMART” olmalı, yani akıllıca ortaya konup, yapılandırılmalı ki hayal olarak kalmasın.
İyi bir hedefin taşıması gereken her bir özelliği ortaya çıkarmak için sorulması gereken sorular var. Onları aşağıda birlikte inceleyeceğiz. Üstelik her bir özelliğe ilişkin soruları 80 günde dünyayı dolaşma iddiasına giren ve bunun için tüm servetini ortaya koyan Phileas Fogg’un bu hedefine de yönelteceğim. Bakalım Bay Fogg hayalini, iyi bir hedefe dönüştürebilmiş mi?
1. İyi bir hedef BELİRGİN (Specific) OLMALIDIR: Hedefin belirgin olması, neyin başarı olarak nitelendirileceğinin net olarak belirlenmesi demektir. Hedefin belirginliğini ortaya çıkarmak için şu soruları sormak yararlıdır.
- Hedef, net ve etraflı bir şekilde anlaşılabilmesi için yeterince yalın ve açık bir şekilde mi belirlendi?
- Hedef, sonuca götürecek eylemler bakımından yeterince detaylandırılmış mı?
- Hedef gerçekleştiğindeki bölüm ve /veya kişilerin kendi katkılarını anlamaları kolay mı?
Fogg’un Hedefi BELİRGİN Mİ?
- Hedefi çok yalın, net ve belirgin şekilde tanımlanmış.
- “Dünyanın çevresini havayolu kullanmadan, önceden bir planlama ve ayarlama yapmadan 80 günde dolaşmak”.
- Coğrafi olarak güzergahı yani yol duraklarını belirlemiş: Londra, Süveyş, Bombay, Kalküta, Hong Kong, Yokohama, San Francisco, New York ve Londra.
- Bu akış içinde her bölümün gerçekleşmesini izlemek mümkün.
2. İyi bir hedef ÖLÇÜLEBİLİR (Measurable) OLMALIDIR: Hedefin ölçülebilir olması demek değerlendirilme kriterlerinin, objektif ölçüm kolaylığı sağlayacak göstergeler şeklinde belirlenmesidir. Yapılan işin kalitesi, sayısal gerçekleşmeleri, tamamlanma süresi, maliyeti gibi hedefin ölçülebilirliğini ortaya çıkarmak için şu sorular sormak yararlıdır.
- Hedefinize ulaştığınızda, tamamlandığında ölçülebilir bir çıktınız, veriniz olacak mı?
- Hedefinize ulaştığınıza dair çıktınız, verileriniz, işin kalitesini de değerlendirmeye olanak sağlayacak mı?
- Bu bir beklentiyse, beklentilere ilişkin sonuçları ölçülebilir şekilde ifade edebiliyor musunuz?
3. İyi bir hedef EYLEME YÖNELİK (Action-Oriented) OLMALI: Hedefin eyleme yönelik, sonuç odaklı, ulaşılabilir ve zorlayıcı olması ve hedefe ulaşmaya yönelik ara adımların belirlenmiş olması önem taşır. Hedefin eylem adımlarını ortaya çıkarmak için şu sorular sormak yararlıdır.
- Hedeflere ulaşmak için nelerin tamamlanması gerektiğini tanımlayabiliyor musunuz?
- Hedef harekete geçirici etkiye sahip midir?
- Hedefi gerçekleştirmek için alınabilecek somut adımlar belirli mi?
Fogg’un Hedefi EYLEME YÖNELİK Mİ?
Fogg hedefe ulaşmak için nelerin yapılması gerektiğini belirlemiş durumda. Londra’dan başlayacağı seyahatte hangi duraklara uğrayarak tekrar geri geleceğini saptamış. Somut şekilde adımlarını netleştirmiş. o Hedef büyük bir iddia üzerine ve iddianın getireceği bir servet söz konusu. Bu da oldukça harekete geçirici bir etkiye sahip.
4. İyi bir hedef GERÇEKÇİ (Realistic) OLMALI: Şirket hedeflerine, rekabet ortamındaki fırsatlara odaklı gerçekçi ve erişilebilir hedefler olmasına dikkat edilmelidir. Bu aşamada şu soruları sormak yararlıdır.
- Mevcut kaynaklar ve belirlenmiş süre göz önüne alındığında, hedefe ulaşılması gerçekçi midir?
- Hedef yeterince zorlayıcı mı?
- Planlanmamış olayların, sorunların ortaya çıkması olasılığını da hesapladınız mı?
Fogg’un Hedefi GERÇEKÇİ Mİ?
Fogg’un hedefi için cevaplaması kolay olmayan bir adım.
- Koşul ve kısıtlara bakılırsa hedefe ulaşması çok gerçekçi görünmüyor.
- Hedefin zorlayıcı olduğu kesin.
- Planlanmamış durum ve olaylar için ve bunların ortaya çıkma olasılığı için yedek bir senaryosu yok. Romanda dedektif Fix başlı başına bir zorlayıcı unsur olarak Fogg’un karşısına çıkıp, onun yolunda giden planlarını bozmak için elinden geleni yapmakta.
5. İyi bir hedefin ZAMANI BELİRGİN (Time-Bound) OLMALI: Hedefin belirli süreler içerisinde
gerçekleştirilmesi demektir. Zamanında gerçekleşmeyen bir hedef, iyi bir hedef değildir. Hedefin
zaman belirginliği için şu soruları sormak yararlıdır.
- Hedefin tamamlanması için net bir tarih belirlediniz mi?
- Hedefe ulaşma sürecinin etkin yönetilmesi için, süreci alt hedefler ile kademelendirdiniz mi?
- Hedefin tamamlanması için gerekli, birbirini takip eden eylemler zaman olarak anlaşılır mı?
Fogg’un Hedefinin ZAMANI BELİRGİN Mİ?
- Fogg hedefe konu olan 80 günde dünyayı dolaşırken uğrayacağı şehirlere kaç günde ulaşacağını da belirlemiş durumda.
- İddia Londra saatine göre ancak Fogg dolaştığı coğrafyaların saatine göre hareket ettiği için iddia saatini geçirdiğini düşünürken, Londra’ya bir gün önce geldiğini fark ediyor. Saat standardı konusunu da başlangıçta netleştirmesi iyi olabilirdi.
Kobi Güncesi’nin Değerli Okurları, sizce Fogg hayalini iyi bir hedefe dönüştürmüş mü? Ne dersiniz?
Son Sözler…
Bu yazımızın devr-i alemini tamamlamış bulunuyorum. Son sözler bir hatırlatma. İyi bir hedef, Belirgin (Specific), Ölçülebilir (Measurable), Eyleme Yönelik (Action Orienred), Gerçekçi (Realistic), Zamanı Belirgin (Time-Bound) olmalı. Bunları ortaya çıkarmak için de akıllıca sorular sormalı. Böylece hayaller, hedeflere dönüşsün, potansiyeller harekete geçsin. 80 Günde Devr-i Alem Romanın kahramanı Phileas Fogg, hayalini, hedefe dönüştürürken aklını ve planlamadaki titizliğini kullanmış. Ancak yüreğinin rüzgarını da eksik etmemiş.
Dilerim hayallerinizin devr-i alemi, hedeflere evrilsin ve hedefleriniz daima SMART adımları içersin.
Sonraki yazımızda buluşana kadar sağlıcakla kalın…
Dr. Habibe AKŞİT